Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής / Υπερκινητικότητας είναι μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Η ΔΕΠ-Υ χαρακτηρίζεται από απροσεξία και περιλαμβάνει τα εξής συμπτώματα:
- Το άτομο συχνά αποτυγχάνει να επικεντρώσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες και κάνει λάθη απροσεξίας.
- Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε δουλειές ή δραστηριότητες παιχνιδιού.
- Συχνά φαίνεται να μην ακούει όταν του απευθύνεται ο λόγος.
- Δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και αποτυγχάνει να διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες και δουλειές.
- Δυσκολεύεται να οργανώσει δουλειές και δραστηριότητες.
- Συχνά αποφεύγει, αποστρέφεται ή είναι απρόθυμος να εμπλακεί σε δουλειές που απαιτούν αδιάπτωτη πνευματική προσπάθεια.
- Συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για δουλειές ή εργασίες.
- Συχνά η προσοχή διασπάται εύκολο από εξωτερικά ερεθίσματα.
- Ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα και περιλαμβάνει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Το άτομο συχνά κινεί τα χέρια ή τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση του.
- Αφήνει τη θέση του σε περιστάσεις στις οποίες αναμένεται ότι θα παραμείνει καθισμένος.
- Τρέχει εδώ και εκεί και σκαρφαλώνει, σε περιστάσεις που δεν προσφέρονται για ανάλογες δραστηριότητες.
- Δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου ήρεμα.
- Συχνά είναι διαρκώς σε κίνηση και ενεργεί σαν να «κινείται με μηχανή».
- Ομιλεί υπερβολικά.
- Απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.
- Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του (π.χ. ενώ περιμένει στη σειρά).
- Συχνά διακόπτει ή ενοχλεί με την παρουσία του τους άλλους.
Και στις δύο περιπτώσεις έξι ή περισσότερα από τα συμπτώματα πρέπει να επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες σε βαθμό δυσπροσαρμοστικό για το άτομο και η συνήθης ηλικία εμφάνισης είναι πριν τα 12 έτη.
Ας μιλήσουμε για την ΔΕΠΥ στα διάφορα στάδια ανάπτυξης. Τα βρέφη φαίνεται να παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα κινητικής δραστηριότητας και να δυσκολεύουν ιδιαίτερα τις μητέρες. Αντιμετωπίζουν διατροφικές δυσκολίες, είναι πεισματάρικα και έχουν συχνά κωλικούς. Ένα βρέφος δύσκολο και με αυξημένη κινητική δραστηριότητα εξελίσσεται σε ένα υπερκινητικό και αντιδραστικό στη συμπεριφορά του νήπιο. Το νήπιο δεν μπορεί να ασκήσει έλεγχο στον εαυτό του λόγω υπερβολικής παρορμητικότητας. Τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν σχολικές επιδόσεις κάτω του μετρίου, έχουν προβλήματα συμπεριφοράς και χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης. Φαίνεται να υπάρχουν εκρήξεις θυμού και είναι επιρρεπή στα ατυχήματα. Επίσης, τα νήπια δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στις ομάδες συνομηλίκων. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας σπάνια θα ολοκληρώσουν μία εργασία, δυσκολεύονται να μείνουν καθιστά για πολλή ώρα, κάνοντας βόλτα μέσα στην τάξη. Σύμφωνα με έρευνες τα παιδιά αυτά ονειροπολούν την ώρα του μαθήματος και είναι αφηρημένα. Οι έφηβοι με ΔΕΠΥ έρχονται αντιμέτωποι με δυσκολίες προσαρμογής. Η κατάχρηση ουσιών, η νεανική παραβατικότητα και η σχολική αποτυχία εμφανίζονται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα.
Η συζήτηση των γονέων με το παιδί, προκειμένου να το ενημερώσουν για τη ΔΕΠΥ, δεν είναι πάντα εύκολη, είναι ωστόσο απαραίτητη. Όσο πιο νωρίς γίνει η συζήτηση, τόσο καλύτερα. Τα περισσότερα παιδιά δυσκολεύονται να μάθουν να οργανώνουν τον χώρο και τον χρόνο τους. Ειδικά τα παιδιά με ΔΕΠΥ, λόγω των πρόσθετων δυσκολιών τους, είναι περισσότερο ανοργάνωτα και δείχνουν να μην ενδιαφέρονται να εκπληρώσουν με υπευθυνότητα τις υποχρεώσεις τους. Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να έχει ένα ημερολόγιο, στο οποίο θα καταγράφει τις δραστηριότητες και τις υποχρεώσεις του. Επίσης, κάθε πρωί οι γονείς καλό είναι να δημιουργούν μία λίστα με τις δουλειές που έχει να κάνει το παιδί, ξεκινώντας από τα πιο σημαντικά και βάζοντας ένα ✓ , όταν η δουλειά έχει ολοκληρωθεί. Στα παιδιά με ΔΕΠΥ η τακτοποίηση του δωματίου είναι πολύ σημαντική και μπορεί να γίνει σαν παιχνίδι (π.χ. χρονόμετρο), καθώς η τακτοποίηση των πραγμάτων τους τα βοηθάει να μην ξεχνάνε τα πράγματά τους και να τα βρίσκουν πιο εύκολα, όταν τα χρειάζονται. Η ακαταστασία αναστατώνει τα παιδιά με ΔΕΠΥ. Ακόμη, μπορείτε να ορίσετε ένα σημείο του σπιτιού, στο οποίο το παιδί θα αφήνει όλα τα μικρά αντικείμενα (π.χ. κλειδιά σπιτιού) και καλό είναι να βρίσκεται στην είσοδο του σπιτιού. Το πιο ουσιώδες είναι να δίνετε στο παιδί τη δυνατότητα να επιλέξει το φαγητό που θα φάει και τα ρούχα που θα φορέσει. Ετοιμάστε μία λίστα με δέκα πράγματα και αφήστε το να επιλέξει κάτι από την λίστα. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να διαχειριστούν τας χρήματα τους και πολλές φορές κάνουν παρορμητικές αγορές. Μπορούν να κάνουν μία λίστα με τα έξοδα τους. Καλό είναι να βάζετε στο παιδί υπενθυμίσεις, ώστε να μην ξεχνάει τι έχει να κάνει. Οι 15λεπτες ασκήσεις είναι πολύ βοηθητικές. Βάλτε μία 15 λεπτη υπενθύμιση και ζητήστε από το παιδί να συγκεντρωθεί μόνο σε αυτό το έργο και με την χρήση διαφορετικών χρωμάτων (στυλό, μαρκαδόρους) μπορεί να οργανώσει καλύτερα το διάβασμά του. Τέλος, η ύπαρξη ενός πίνακα ανακοινώσεων μέσα στο δωμάτιο του παιδιού, πάνω στον οποίο τοποθετούνται σημαντικά χαρτιά ή υπενθυμίσεις για δραστηριότητες, βοηθά ιδιαίτερα στην οργάνωση.
Βιβλιογραφία
AMERICAN PSYCHIATRIC ASSOSIATION (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
ΚΑΚΟΥΡΟΣ, Ε. & ΜΑΝΙΑΔΑΚΗ, Κ. (2006). Ψυχοπαθολογία Παιδιών και Εφήβων. Αναπτυξιακή Προσέγγιση, Αθήνα: Τυπωθήτω, 87-126.
ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, Φ. (2022). ΔΕΠΥράζει. Πρακτικός οδηγός για γονείς και εκπαιδευτικούς. Πρόγραμμα υποστήριξης και παρέμβασης σε παιδιά με ΔΕΠΥ (9η έκδοση), Αθήνα: Πεδίο
